دکتر محمد حسین میربلوک

زنگ خطری جدی در مغز: خونریزی مغزی پس از ضربه
مغز، فرمانده‌ی مرکزی بدن، بسیار حساس و آسیب‌پذیر است. هر ضربه یا ضایه‌ای به سر می‌تواند به این ارگان حیاتی آسیب جدی وارد کند. یکی از عواقب خطرناک ضربه مغزی در تصادف و آسیب‌ها، خونریزی مغزی می‌باشد. گاهی حتی با رعایت نکات ایمنی مثل بستن کمربند ایمنی و یا داشتن کلاه ایمنی ضربه به سر جوری شدید اتفاق می‌افتد که این آسیب سبب کما یا حتی خونریزی مغزی می‌گردد. شناسایی علائم ضربه به سر و دنبال کردن آن‌ها پس از سانحه تا حد زیادی می‌تواند از چه کنم چه کنم‌های بعد از بروز موارد جدی جلوگیری کند. درمان فوری خونریزی مغزی پس از ضربه نیازمند مراجعه سریع به مراکز درمانی پس از سانحه و نیز تشخیص زودهنگام علائم است.

ضربه مغزی چیست

تصور کنید جمجمه‌ی ما کلاه ایمنی مغز است. وقتی ضربه شدیدی به سر وارد می‌شود، این کلاه ایمنی ممکن است نتواند از مغز به خوبی محافظت کند. مغز داخل جمجمه در مایع مغزی نخاعی شناور است و این مایع نیز نوعی محافظ برای آن محسوب می‌شود. اما گاهی ضربه آنقدر شدید است که به مغز برخورد کرده و باعث پارگی رگ‌های خونی، کشیدگی اعصاب یا کبودی بافت مغز می‌شود. به این حالت، ضربه مغزی می‌گویند.
ضربه‌های مغزی دلایل مختلفی دارند؛ از زمین خوردن ساده تا ضربه با اجسام سخت. نکته‌ی مهم اینجاست که همیشه علائم ضربه مغزی بلافاصله مشخص نیست. ممکن است فرد در ابتدا احساس خوبی داشته باشد و بعد از چند دقیقه یا حتی چند ساعت، علائم جدی‌تری بروز کند.

علائم خونریزی مغزی پس از ضربه

خونریزی مغزی می‌تواند عواقب بسیار جدی داشته باشد و حتی منجر به مرگ شود. بنابراین، شناخت علائم آن بسیار مهم است. برخی از این علائم عبارتند از:

- سردرد شدید و ناگهانی: این سردرد معمولا بسیار شدید است و با هیچ دارویی تسکین نمی‌یابد.
- مشکل در تکلم یا درک گفتار: فرد ممکن است نتواند به خوبی صحبت کند یا منظور دیگران را درک کند.
- تغییرات در بینایی: تاری دید، دوبینی یا از دست دادن بینایی جزئی از علائم هستند.
- حالت تهوع و استفراغ: این علائم ممکن است همراه با سردرد شدید باشد.

- ضعف یا بی‌حسی در یک طرف بدن: این ضعف ممکن است در صورت، دست یا پا احساس شود.
-از دست دادن تعادل و تشنج؛ تشنج البته در برخی موارد رخ می‌دهد.
- از دست دادن هوشیاری: در موارد شدید، فرد ممکن است بیهوش شود.
- مشکل در تمرکز و حافظه: ممکن است فرد نتواند به خوبی فکر کند یا اطلاعات جدید را به خاطر بسپارد. عدم بخاطر آوردن اتفاقات در ساعات گذشته یا نحوه آسیب دیدنش

علل ایجاد ضربه مغزی

✔️ حوادث ناگهانی: تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، ضربات ورزشی، و حوادث صنعتی از شایع‌ترین دلایل ضربه مغزی هستند.
✔️ تکان شدید سر: حتی بدون ضربه مستقیم، تکان‌های شدید سر مانند تصادفات با سرعت بالا یا انفجار می‌تواند به مغز آسیب برساند.
🟠️ وقتی سر ضربه می‌بیند، مغز که در داخل جمجمه شناور است، به دیواره‌های داخلی جمجمه برخورد می‌کند. این برخورد می‌تواند باعث:
- کشیدگی یا پارگی بافت مغز: رشته‌های عصبی و رگ‌های خونی ممکن است آسیب ببینند.
- تجمع مایع در مغز: این تجمع می‌تواند فشار داخل جمجمه را افزایش داده و به بافت مغز آسیب برساند.
- تغییر در عملکرد شیمیایی مغز: این تغییرات می‌تواند باعث اختلال در ارتباط بین سلول‌های مغز شود.

تشخیص و درمان فوری ضربه مغزی

تشخیص ضربه مغزی بر اساس شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی و انجام آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی انجام می‌شود. درمان ضربه مغزی بستگی به شدت آسیب دارد و ممکن است شامل استراحت، مصرف داروهای مسکن، فیزیوتراپی و مشاوره روانشناسی باشد.
مهمترین نکته: اگر پس از ضربه به سر، حتی ضربه خفیف، هرگونه علائمی را تجربه کردید، حتماً به جراح مغز و اعصاب مراجعه کنید. تشخیص و درمان زودهنگام ضربه مغزی می‌تواند از عوارض طولانی‌مدت آن جلوگیری کند.

علائم ضربه مغزی

علائم ضربه مغزی بسیار متنوع است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سردرد
- سرگیجه
- تهوع و استفراغ
- تاری دید
- حساسیت به نور و صدا
- مشکل در تمرکز
- اختلال حافظه
- تغییر در خلق و خو
- مشکل در خوابیدن

انواع خونریزی مغزی

وقتی رگ‌های خونی داخل مغز پاره می‌شوند، خون در فضای اطراف مغز جمع می‌شود. به این تجمع خون، هماتوم مغزی می‌گویند. محل جمع شدن این خون، نوع هماتوم را مشخص می‌کند.
🔴️ هماتوم اپی دورال: خون در فضای بین جمجمه و غشای محافظ مغز جمع می‌شود. این نوع هماتوم بسیار خطرناک است و می‌تواند به سرعت باعث فشار بر مغز و آسیب جدی شود.
🔴️ هماتوم ساب دورال: خون در فضای بین غشای محافظ مغز و سطح مغز جمع می‌شود. این نوع هماتوم به سه دسته حاد، زیر حاد و مزمن تقسیم می‌شود که هر کدام علائم و سرعت پیشرفت متفاوتی دارند.

عوارض خطرناک ضربه مغزی

ضربه به سر می‌تواند عواقب جدی برای مغز داشته باشد. این عواقب بسته به شدت ضربه و محل آسیب متفاوت هستند. برخی از خطرناک‌ترین عوارض ضربه مغزی عبارتند از:
- کما و مرگ: در موارد شدید، ضربه مغزی می‌تواند به کما و حتی مرگ منجر شود.
- اختلالات عصبی: مشکلاتی مانند صرع، میگرن، زوال عقل و اختلالات حافظه از جمله عوارض طولانی مدت ضربه مغزی هستند.
- مشکلات حرکتی: ضعف عضلانی، اختلال در تعادل و هماهنگی از دیگر عوارض ممکن هستند.

مراقبت‌های پس از ضربه مغزی

اگر پس از ضربه به سر علائمی مانند سردرد شدید، سرگیجه، تهوع، استفراغ، تاری دید یا مشکل در تمرکز را تجربه کردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. تا زمانی که پزشک شما را معاینه نکرده است، از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنید و استراحت کنید.

🟠️ مراقبت‌های خانگی:
- یخ درمانی: برای کاهش تورم، می‌توانید یک کیسه یخ پیچیده شده در پارچه را به مدت 15-20 دقیقه روی محل ضربه قرار دهید.
- مسکن: برای تسکین درد، می‌توانید از مسکن‌هایی مانند استامینوفن استفاده کنید. از مصرف آسپرین و ایبوپروفن بدون مشورت پزشک خودداری کنید.
- استراحت: تا زمانی که پزشک به شما اجازه ندهد، از انجام فعالیت‌های سنگین، رانندگی و ورزش خودداری کنید.
- مراقبت‌های پزشکی: به طور مرتب به پزشک مراجعه کنید تا از روند بهبودی خود مطمئن شوید.

بعد از ضربه به سر چه علائمی خطرناک است

علائمی که نشان می‌دهد باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید:
- از دست دادن هوشیاری
- تشنج
- ضعف یا بی‌حسی در یک طرف بدن
- مشکل در تکلم
- سردرد شدید و مداوم
- تغییرات در بینایی

عوامل موثر بر شدت عوارض ضربه مغزی

شدت خونریزی: هرچه خونریزی شدیدتر باشد، احتمال بروز عوارض جدی‌تر بیشتر است.
محل خونریزی: محل خونریزی در مغز نیز بر نوع و شدت عوارض تاثیرگذار است.
سرعت درمان: هرچه زودتر به بیمار رسیدگی شود، احتمال بهبودی و کاهش عوارض بیشتر است.

ضربه به سر تا چند ساعت خطرناک است

این مورد به طور دقیق مشخص نیست و بسگی به شدت و محل آسیب دارد؛ پس از ضربه محکم حتما به پزشک مراجعه کنید تا سی تی اسکن تجویز کند و توصیه های لازم را با شما در میان بگذارد؛ پس از آن علائم فرد را حتما تا ۲۴ ساعت آینده نیز به دقت در نظر بگیرید. توجه داشته باشید که اگر ضربه به سر شدید باشد باید بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید و سپس فورا مورد ارزیابی پزشکی قرار بگیرید.

تا چند ساعت بعد از ضربه مغزی می‌شود خوابید؟

بهتر است تا فردی که دچار ضربه شده است تا چند ساعت (۴ساعت)؛ بعد از ضربه نخوابد. اما درصورت خوابیدن؛ با این حال، بهتر است در ساعات اولیه پس از ضربه، هر نیم ساعت یک بار فرد را بیدار کرده و از او بخواهید که به سوالات ساده پاسخ دهد. این کار به پزشک کمک می‌کند تا شدت آسیب و تغییرات احتمالی در وضعیت بیمار را بهتر ارزیابی کند.

سخن آخر
خونریزی مغزی در اثر ضربه شدید و تصادف یک بیماری جدی است که می‌تواند زندگی فرد را به طور کامل تغییر دهد. با این حال، با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، بسیاری از بیماران می‌توانند بهبود قابل توجهی پیدا کنند. ضربه مغزی از وضعیت های اورژانسی پزشکی است و هرگونه تاخیر در درمان می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. بنابراین به محض اینکه پس از تصادف یا سانحه اتفاقی برای سرتان رخ داد و ضربه دید؛ به خصوص اگر ضربه شدید باشد، فورا به اورژانس مراجعه کنید تا اقدامات لازم صورت گیرد.