دکتر محمد حسین میربلوک

سکته مغزی قاتلی خاموش!
به نظر شما چه اتفاقاتی در مغز فردی که دچار سکته مغزی خفیف می‌ شود، می‌ افتد؟ آیا سکته مغزی خوب میشود؟ چرا درمان و اقدامات سریع در این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است؟ آیا می‌توان از سکته مغزی پیشگیری کرد؟ در این مقاله، به این پرسش‌ها پاسخ داده و آخرین دستاوردهای علمی در زمینه درمان سکته مغزی را بررسی خواهیم کرد.

سکته مغزی چیست

سکته مغزی زمانی رخ می‌ دهد که خونرسانی به بخشی از مغز مسدود شده یا کاهش می‌ یابد. این امر مانع از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به بافت مغز می‌ شود. سلول‌ های مغز در عرض چند دقیقه شروع به مردن می‌ کنند. به علاوه نوع دیگری از سکته مغزی وجود دارد که سکته هموراژیک نام دارد. این اتفاق (سکته هموراژیک) زمانی رخ می‌ دهد که یکی از رگ خونی در مغز نشت می‌ کند یا می‌ترکد و باعث خونریزی در مغز می‌ شود، در ادامه خون فشار روی سلول‌ های مغز را افزایش داده و به آن‌ ها آسیب می‌ رساند.

سکته مغزی وضعیت جدی و اورژانسی محسوب می شود که بعد از وقوع آن دریافت درمان پزشکی، آن هم بصورت فوری بسیار مهم است. همانطور که میدانید دریافت اورژانسی امداد پزشکی (مداخله فوری جراح مغز و اعصاب) می‌ تواند آسیب مغزی و سایر عوارض سکته مغزی را کاهش دهد.
خبر خوب این است که اکنون مردم نسبت به گذشته کمتر از سکته مغزی می‌ میرند. درمان‌ های موثر همچنین می‌ توانند به جلوگیری از ناتوانی و ناکارآمدی عملکرد بدن که ناشی از سکته مغزی می باشد، کمک کنند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنید

اگر متوجه هر یک از علائم سکته مغزی شدید، حتی اگر به نظر می‌ رسد که علائم می‌ آیند و می‌ روند یا اصلا کاملاً ناپدید می‌ شوند، فوراً به پزشک مراجعه کنید. 
علاوه بر این می توانید تست "FAST" را امتحان کنید؛ تست F.A.S.T 
برای تست می توانید موارد زیر را انجام دهید:
🟡️ صورت: از فرد بخواهید لبخند بزند؛ سپس بررسی کنید که آیا یک طرف صورت افت می‌ کند یا خیر؟
🟡️ بازوها: در این مرحله از فرد بخواهید هر دو بازو را بلند کند. آیا یک بازو به پایین می‌ افتد؟ یا یک بازو قادر به بلند شدن نیست؟
🟡️ گفتار و تکلم: در این تست از فرد بخواهید یک عبارت ساده را تکرار کند. آیا گفتار فرد لکنت دارد یا با حالت عادی متفاوت است؟

⛔️ در صورت مشاهده علائم ذکر شده؛ فوراً با 115 تماس بگیرید. منتظر نباشید تا ببینید آیا علائم متوقف می‌شوند. هر دقیقه در سکته مغزی مهم است. هر چه سکته مغزی دیرتر تحت درمان قرار بگیرد، احتمال آسیب مغزی و ناتوانی بیشتر خواهد بود.

علت سکته مغزی

دو علت اصلی برای سکته های مغزی وجود دارد. سکته مغزی ایسکمیک ناشی از انسداد یکی از شریان ها در مغز است. در مقابل سکته مغزی هموراژیک ناشی از نشت یا پارگی یکی از رگ های خونی در مغز است. اما برخی از افراد فقط اختلال موقتی در جریان خونی مغز را تجربه می کنند که به عنوان حمله ایسکمی گذرا (TIA) شناخته می‌ شود. TIA علائم ماندگاری ایجاد نمی‌ کند.

سکته مغزی ایسکمیک

این نوع از سکته جزو رایج‌ ترین نوع سکته مغزی به شمار می رود و زمانی اتفاق می‌ افتد که رگ‌ های خونی مغز تنگ یا مسدود می‌ شوند. در ادامه این مورد همچنین باعث کاهش جریان خون می‌ شود که به عنوان ایسکمی شناخته می‌ شود. رگ‌های خونی مسدود یا تنگ ممکن است ناشی از رسوبات چربی که در رگ‌ های خونی ایجاد می‌ شوند؛ باشند و یا ممکن است ناشی از لخته‌ های خون یا سایر بقایای موجود در جریان خون باشند که اغلب از قلب به مغز می‌ آیند. سکته مغزی ایسکمیک زمانی رخ می‌دهد که رسوبات چربی، لخته‌های خون یا سایر بقایا در رگ‌های خونی مغز گیر کنند.

برخی تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که عفونت COVID-19 نیز خطر سکته مغزی ایسکمیک را افزایش می دهد، اما برای بررسی دقیق این تحقیقات نیاز به مطالعه بیشتر است.

سکته مغزی هموراژیک

سکته مغزی هموراژیک زمانی رخ می‌ دهد که رگ خونی در مغز نشت کرده و به عبارتی می‌ ترکد. خونریزی داخل مغز، که به عنوان خونریزی مغزی شناخته می‌شود، می‌تواند ناشی از بسیاری از بیماری‌هایی باشد که رگ‌های خونی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. 

چه عواملی باعث سکته مغزی هموراژیک می شوند

عوامل مرتبط با سکته مغزی هموراژیک عبارتند از:
⬅️ فشار خون بالا که تحت کنترل نباشد.
⬅️ مصرف بیش از حد رقیق‌ کننده‌ های خون (این دارو ها همچنین به عنوان ضد انعقاد نیز شناخته می‌شوند)، 
⬅️ بروز برآمدگی‌ ها در نقاط ضعیف دیواره‌ های رگ‌ های خونی، که به عنوان آنوریسم مغزی شناخته می‌شوند.
⬅️ ترومای سر، مانند ضربه به سر در تصادف رانندگی
⬅️ تجمع رسوبات پروتئینی در دیواره‌ های رگ‌ های خونی که منجر به ضعف در دیواره رگ می‌ شوند. این به عنوان آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی شناخته می‌ شود.
⬅️ سکته مغزی ایسکمیک که منجر به خونریزی مغزی می‌ شود.
⬅️ یکی دیگر از علل خونریزی مغزی که کمتر شایع می باشد، پارگی یک ناهنجاری شریانی-وریدی (AVM) است. AVM یک درهم‌ تنیدگی نامنظم از رگ‌ های خونی با دیواره نازک است.

حمله ایسکمی گذرا

حمله ایسکمی گذرا (TIA) یک دوره موقتی از علائم مشابه علائم سکته مغزی است؛ اما توجه داشته باشید که TIA باعث آسیب دائمی نمی‌ شود. TIA ناشی از کاهش موقتی خون‌ رسانی به بخشی از مغز است. این کاهش موقت خونرسانی امکان دارد تا تنها پنج دقیقه طول بکشد. حمله ایسکمی گذرا گاهی به عنوان سکته کوچک و خفیف شناخته می‌ شود.
TIAهمانطور که گفتیم؛ زمانی رخ می‌ دهد که یک لخته خون یا رسوب چربی جریان خون به بخشی از سیستم عصبی را کاهش یا مسدود کند.
آنچه که مهم است این می باشد که حتی اگر فکر می‌ کنید TIA داشتید، به دنبال مراقبت‌ های اورژانسی باشید. تشخیص اینکه آیا سکته مغزی یا TIA دارید فقط بر اساس علائم ممکن نیست. اگر TIA داشته‌اید، به این معنی است که ممکن است شریانی که به مغز منتهی می‌شود تا حدی مسدود یا تنگ شده باشد. به علاوه داشتن TIA خطر ابتلا به سکته مغزی در آینده را افزایش می‌ دهد.

سکته مغزی شدید

 ⭕️ سکته مغزی شدید وضعیتی است که در آن جریان خون به بخشی از مغز به طور ناگهانی و کامل قطع می‌ شود. این قطع جریان خون زیان بار است و می‌ تواند به دلیل لخته شدن خون (سکته ایسکمیک) یا پارگی رگ خونی (سکته هموراژیک) رخ دهد. شدت سکته نیز به اندازه و محل آسیب در مغز بستگی دارد.

عوارض سکته مغزی شدید چیست

⭕️ عوارض سکته مغزی شدید می‌ تواند بسیار جدی باشد و به معنای واقعی نگران کننده باشد. برخی از این عوارض عبارتند از:
- فلج: از دست دادن توانایی حرکت در یک یا چند عضو بدن به صورت کامل یا جزئی.
- مشکلات گفتاری: اختلال در تولید صدا، درک زبان یا هر دو.
- اختلالات بلع: مشکل در بلع غذا یا مایعات که می‌تواند منجر به آسپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به ریه‌ها) شود.
- اختلالات شناختی: مشکلات حافظه، تمرکز، درک مسائل و حل مسئله
- تغییرات خلقی: افسردگی، اضطراب، تحریک‌ پذیری و تغییرات شخصیتی
- درد مزمن: درد در نواحی آسیب‌ دیده بدن

 - اختلالات بینایی: تاری دید، دوبینی یا حتی از دست دادن کامل بینایی
- عدم تعادل و مشکلات راه رفتن: بروز مشکل در حفظ تعادل و هماهنگی
- تشنج: فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در مغز که می‌ تواند منجر به حرکات غیر ارادی و از دست دادن هوشیاری شود.
⭕️ نکته مهم: شدت و نوع عوارض سکته مغزی به عوامل مختلفی از جمله سن بیمار، سلامت کلی فرد، محل آسیب در مغز و سرعت مداخله جراح مربوطه و دریافت درمان بستگی دارد.

علائم هشدار دهنده قبل از سکته مغزی

✅️ تشخیص زودهنگام سکته مغزی و درمان سریع آن قطعا می‌تواند به کاهش آسیب های مغزی و بهبود نتایج کمک کند.
دقت به علائم قبل از وقوع سکته مغزی می تواند جلوی بروز عوارض و خطرات ناشی از آن را به طرز عجیبی کاهش دهد. نشانه های هشداردهنده سکته مغزی به طور ناگهانی ظاهر می‌ شوند و معمولاً یک طرف بدن را تحت تاثیر خود قرار می‌ دهند. این علائم شامل موارد زیر است:
▪️ ضعف یا بی‌ حسی ناگهانی در صورت، بازو یا پا، به خصوص در یک سمت بدن: این مورد یکی از رایج‌ ترین علائم سکته مغزی است. اینطور بگوییم که ممکن است احساس کنید که صورتتان افتاده است یا یک دست یا پا به طور ناگهانی سنگین شده است.
▪️ مشکلات ناگهانی در صحبت کردن یا درک گفتار: ممکن است کلمات را اشتباه تلفظ کنید، یا در درک آن چه دیگران می‌ گویند؛ مشکل داشته باشید.
▪️ مشکلات ناگهانی در دیدن با یک یا هر دو چشم: همچنین امکان دارد تا تاری دید، دوبینی یا از دست دادن کامل بینایی در یک چشم یا هر دو چشم را تجربه کنید.

▪️ سرگیجه ناگهانی، مشکل در راه رفتن یا از دست دادن تعادل: شاید احساس سرگیجه یا عدم تعادل داشته باشید و در راه رفتن به مشکل بربخورید.
▪️ سردرد شدید و ناگهانی بدون علت مشخص: این نوع سردرد معمولاً با سایر علائم سکته مغزی همراه است.
▪️ حالت تهوع و استفراغ
▪️ تغییر در سطح هوشیاری
▪️ مشکلات بلع
✅️ واجب است بدانید که این علائم می‌ توانند به سرعت ظاهر شوند و به سرعت ناپدید شوند. حتی اگر علائم به طور موقت برطرف شوند، باز هم باید به پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است نشانه‌ ای از یک حمله ایسکمیک گذرا (TIA) باشد که می‌تواند پیش از سکته مغزی رخ دهد.
بنابراین فوراً با اورژانس تماس بگیرید. معادل هر دقیقه‌ ای که از دست می‌ رود، سلول‌ های مغزی بیشتری از بین می‌ روند.

پیشگیری از سکته مغزی

شما می‌توانید اقدامات مهمی را برای جلوگیری از خطر بروز سکته مغزی انجام دهید. دانستن عوامل خطرساز سکته مغزی و پیروی از توصیه‌ های متخصص مغز و اعصاب در مورد استراتژی‌ های سبک زندگی سالم بسیار مهم است. علاوه بر این اگر قبلا سکته مغزی را تجربه کرده اید، این اقدامات می تواند به جلوگیری از تکرار مجدد سکته مغزی کمک کند. اگر حمله ایسکمی گذرا (TIA) داشته‌ اید هم، این مراحل می‌توانند به کاهش خطر سکته مغزی شما کمک کنند. مراقبت‌ های بعدی که در بیمارستان و بعداً دریافت می‌ کنید نیز ممکن است نقش موثری در وقوع مجدد سکته داشته باشند.
بسیاری از استراتژی‌های پیشگیری از سکته مغزی مشابه استراتژی‌ های پیشگیری از بیماری قلبی هستند. به‌طور کلی، توصیه‌ های سبک زندگی سالم شامل موارد زیر است:
⬅️ کنترل فشار خون بالا
⬅️ کاهش میزان کلسترول و چربی اشباع در رژیم غذایی خود
⬅️ ترک مصرف دخانیات
⬅️ مدیریت دیابت
⬅️ نگهداری وزن سالم.
⬅️ مصرف رژیم غذایی غنی از میوه‌ها و سبزیجات
⬅️ ورزش منظم
⬅️ عدم مصرف الکل
⬅️ درمان آپنه انسدادی خواب (OSA)
⬅️ مصرف نکردن مواد مخدر غیرقانونی