دکتر محمد حسین میربلوک

خونریزی مغزی پنهان اما خطرناک! حتی نام خونریزی مغزی می تواند به سرعت افراد را به ترس فرو ببرد!
اما سوالی که شاید ذهن اکثر افراد را به خود درگیر کرده است اینه که آیا خونریزی مغزی درمان دارد یا خیر؟
خونریزی مغزی (Intracranial Hemorrhage) نوعی از سکته مغزی می باشد که در آن خون بین مغز و جمجمه جمع می‌ شود. این خونریزی در واقع سبب جلوگیری از رسیدن اکسیژن به مغز شده و بسیار خطرناک است. بنابراین خیلی مهم است که برای مهار عوارض خطرناک آن و سکته سریعا درمان صورت بگیرد. در صورت بروز این نشانه ها یک لحظه هم غفلت نکنید و سریعا با مرکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید؛ علائمی مانند: سردرد ناگهانی، تاری دید، گیجی و بی‌ حسی در یک سمت بدن. توجه داشته باشید که خونریزی مغزی می‌تواند در قسمت های مختلف سر رخ دهد و دقیقا مکان مشخصی ندارد.

خونریزی مغزی چیست

🧠️ مغز قسمتی در بدن است که نمی‌ تواند اکسیژن را ذخیره کند، بنابراین برای تامین اکسیژن و مواد مغذی خود به مجموعه‌ ای از رگ‌ های خونی متکی است. در صورت بروز خونریزی مغزی، یکی از این رگ های خونی خونریزی می‌کند یا می‌ ترکد.( همانطور که در ابتدای مقاله نیز به آن اشاره کردیم؛ خونریزی مغزی (Intracranial Hemorrhage) نوعی سکته مغزی است که باعث خونریزی در قسمت های مختلف سر می‌ شود.)
🧠️ در ادامه پارگی رگ، خون در جمجمه و مغز جمع می‌شود و فشار بر مغز وارد می‌کند. این فشار از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به بافت‌ها و سلول‌های مغز جلوگیری می‌کند.
🧠️ می توان گفت که خونریزی‌ های مغزی معمولاً پس از زمین خوردن، آسیب‌ و یا ضربه‌ به سر رخ می‌ دهند. همچنین در افرادی که فشار خون کنترل نشده دارند، این اتفاق شایع است.

🧠️ خونریزی مغزی یک وضعیت اورژانسی پزشکی محسوب می شود که می تواند زندگی فرد را تهدید کند. زیرا اگر سلول‌ های مغز به اندازه کافی اکسیژن دریافت نکنند، تنها شاید سه یا چهار دقیقه زمان ببرد تا بمیرند. مداخله سریع جراح مغز و اعصاب و درمان فوری فرد بسیار اهمیت دارد.

🔴️ شایان به ذکر است که مغز انسان از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است، بنابراین اصطلاح "خونریزی مغزی" (Intracranial Hemorrhage) برای متخصصان، واژه ای بسیار گسترده محسوب می شود. زیرا محل خونریزی امکان دارد در هر قسمت از مغز رخ دهد. 
دو منطقه اصلی در مغز وجود دارند که بیشتر محل خونریزی های رخ داده در مغز می باشند:
1️⃣️ درون جمجمه اما خارج از بافت مغز
2️⃣️ داخل بافت مغز

_ در این قسمت قصد داریم تا سری به اجزای درون جمجمه بزنیم؛ شاید شناخت اجزای درونی جمجمه به شما کمک کند تا درک بهتری از محل خونریزی های مغزی داشته باشید. مغز انسان در واقع دارای سه لایه غشایی (مننژ) بین جمجمه استخوانی و بافت مغز است. 
ـ اسامی این سه غشا عبارتند از: دورا ماتر (سخت شامه)، آراکنوئید (عنکبوتیه) و پیا ماتر (نرم شامه). همچنین بد نیست که بدانید هدف مننژها پوشانندگی و محافظت از مغز شما می باشد. بنابراین خونریزی می‌ تواند بین هر یک از این سه غشا رخ دهد.
انواع خونریزی‌ های مغزی درون جمجمه اما خارج از بافت مغز عبارتند از:

- خونریزی اپیدورال: این خونریزی بین استخوان جمجمه و بیرونی‌ ترین لایه غشایی، دورا ماتر، رخ می‌ دهد.
- خونریزی ساب‌ دورال: این خونریزی بین دورا ماتر و غشای آراکنوئید رخ می‌ دهد.
- خونریزی ساب‌ آراکنوئید: این خونریزی بین غشای آراکنوئید و پیا ماتر رخ می‌دهد.
+ دو نوع خونریزی مغزی وجود دارد که در داخل بافت مغز خود رخ می‌دهند:
- خونریزی داخل مغزی: این خونریزی در لوب‌ ها، ساقه مغز و مخچه مغز رخ می‌دهد. این خونریزی در هر جایی درون بافت مغز رخ می‌ دهد.
- خونریزی داخل بطنی

علل خونریزی مغزی

◀️ در نتیجه نشت، آسیب و یا پاره شدن رگ خونی در مغز؛ خونریزی مغزی رخ داده و خون اضافی در مغز جمع خواهد شد. خونریزی مغزی می‌تواند پس از موارد زیر رخ دهد:
- آسیب سر (افتادن، تصادف با خودرو، آسیب ورزشی و غیره).
- تجمع رسوبات چربی در شریان‌ های فرد (آترواسکلروز)
- لخته خون
- وجود ضعف در دیواره رگ خونی (آنوریسم مغزی).
- نشتی از اتصالات غیر طبیعی بین شریان‌ ها و وریدها (ناهنجاری شریانی وریدی یا AVM).
- تجمع پروتئین در دیواره‌ های شریان مغز (آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی).
- تومور مغزی

آیا خونریزی مغزی درمان دارد

+ خونریزی مغزی اورژانس پزشکی است که در آن رگ خونی در مغز پاره شده و باعث نشت خون به بیرون و داخل جمجمه می‌ شود. همانطور که قبلا گفتیم درمان خونریزی مغزی به عوامل مختلفی از جمله محل خونریزی، اندازه آن و علت خونریزی بستگی دارد.
+ در پاسخ به این سوال کلیدی باید بگوییم که خوشبختانه بله، خونریزی مغزی قابل درمان است. اما شرط دارد؛ شرط خونریزی مغزی این است که باید بلافاصله پس از بروز علائم خونریزی و یا ضربه به سر، شخص به بیمارستان انتقال بیابد تا جراح مغز و اعصاب وارد عمل شود. 

+ در ادامه باید بگوییم که درمان به موقع و مناسب بسیار مهم است. درمان زودهنگام می‌تواند از آسیب بیشتر به مغز جلوگیری کرده و شانس بهبودی را افزایش دهد.

عوامل خطرساز در خونریزی مغزی

🔴️ خونریزی مغزی می‌ تواند هر کسی را در هر سنی، از نوزادان تا بزرگسالان، تحت تاثیر خود قرار دهد. اما این اتفاق در افراد بالای 65 سال شایع‌ تر است. 
اگر موارد زیر در شخصی وجود داشته باشد، امکان دارد تا ریسک خونریزی مغزی در آن شخص بالاتر برود:
- فشار خون بالا (هیپرتانسیون)
- ضربه به سر
- مصرف مواد
- مصرف دخانیات
- شرایط مرتبط با بارداری و زایمان (اکلامپسی، واسکولوپاتی پس از زایمان یا خونریزی داخل بطنی نوزاد).
- مصرف داروهای ضد انعقاد خون (مثل هپارین و وارفارین) در برخی مواقع ریسک خونریزی مغزی را بالاتر می برند.
- مشکل و اختلال در انعقاد خون

عوارض بعد از خونریزی مغزی

🚫️ در صورت عدم درمان سریع، خونریزی مغزی می‌تواند منجر به آسیب دائمی مغز یا حتی مرگ افراد شود. کمبود اکسیژن در مغز افراد می‌تواند سلول‌ های مغز را از بین برده و از ارتباط آن‌ ها با سایر قسمت‌ های بدن جلوگیری کند. خونریزی مغزی اگر به موقع و سریع درمان نشود ممکن است باعث مرگ شده و یا بر نحوه عملکرد کلی بدن شما تاثیر می‌گذارد، مواردی که در صورت خونریزی مغزی امکان دارد تا با آن ها رو به رو شوید موارد زیر است:
* از دست دادن حافظه
* مشکل در بلع، گفتار و ارتباط
* چالش‌ های هماهنگی و حرکت دادن اعضا بدن
* ناتوانی در حرکت دادن قسمتی از بدن یا فلج شدن یک قسمت از بدن
* بی‌حسی یا ضعف در بخشی از بدن
* از دست دادن بینایی

جراحی خونریزی مغزی

◀️ جراحی می‌تواند نقش بسیار مهمی در مهار خونریزی مغزی داشته باشد و معمولا جزو رایج ترین درمان خونریزی مغزی به شمار می رود. جراحی امکان دارد تا شامل موارد زیر باشد:
+ تخلیه فشار: جراح با ایجاد سوراخی در جمجمه سعی می کند تا سریعا خون را تخلیه کرده و فشار را کاهش دهد.
+ کرانیکتومی: جراح بخشی از استخوان جمجمه را برمی‌دارد تا بتواند فشار را کاهش دهد. پس از باز شدن جمجمه، جراح می‌ تواند منبع خونریزی مغزی را درمان کند.
+ کرانیوتومی: برخی از خونریزی‌ های مغزی نیازی به جراحی ندارند. تصمیم‌ گیری بستگی به اندازه، علت و محل خونریزی، همراه با عوامل دیگر مانند سلامت عمومی بیمار دارد.

بهبودی بعد از خونریزی مغزی

عوامل مهم و موثر بر بهبودی عبارتند از:
- سن بیمار: افراد جوان‌ تر معمولاً سریع‌ تر بهبود می‌ یابند.
- اندازه و محل خونریزی: خونریزی‌ های خفیف تر و در مناطقی که عملکردهای حیاتی مغز را تحت تاثیر قرار نمی‌ دهند، معمولاً بهبودی بهتری را شامل می شود.
- علت خونریزی: علت خونریزی (مانند پارگی آنوریسم یا ضربه به سر) بر نوع درمان و تأثیر می‌ گذارد.
سرعت درمان: درمان سریع‌ تر به طبع نتایج بهتری را به همراه خواهد داشت.

تشخیص خونریزی مغزی

🔷️ جراح مغز و اعصاب پس از معاینه فیزیکی فوری، معاینه عصبی و آزمایش، خونریزی مغزی را تشخیص می‌دهد. آن‌ها ابتدا تاریخچه پزشکی کامل شما و علائم شما را بررسی می‌ کنند. سپس از تصویربرداری استفاده می کنند تا مکان، وسعت و گاها علت خونریزی تشخیص داده شود. این آزمایشات تصویربرداری شامل موارد زیر می باشد:
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- آنژیوگرام رزونانس مغناطیسی (MRA)
+ به علاوه آزمایش‌ های دیگر نیز می‌توانند به تشخیص علت کمک کنند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- الکتروانسفالوگرام
- رادیوگرافی قفسه سینه
- آزمایش ادرار
- شمارش کامل خون (CBC)
- پانکچر کمری (اسپینال تاپ)
- آنژیوگرافی (برای آنوریسم یا ناهنجاری شریانی وریدی)

ضربه مغزی چیست

📌️ ضربه مغزی یا (concussion) نوعی آسیب به مغز است که معمولاً به دلیل ضربه مستقیم به سر یا حرکات ناگهانی و شدید سر ایجاد می‌شود. همانطور که می دانید این آسیب می‌ تواند باعث اختلال در عملکرد طبیعی مغز شده و علائم مختلفی را به همراه داشته باشد.
علائم ضربه مغزی بسته به نوع و شدت ضربه، در افراد می تواند متفاوت باشد. اما نکته ای که حائز اهمیت می باشد این است که:
- اگر فردی دچار ضربه مغزی شد، باید فوراً به پزشک مراجعه کند، زیرا هرگونه ضربه به سر باید جدی گرفته شود، حتی اگر علائم اولیه ظاهر نشوند. در ادامه نیز پیگیری علائم و عدم بازگشت به فعالیت‌ های ورزشی یا تحصیلی قبل از بهبودی کامل بسیار مهم است.
ضربه مغزی می‌  تواند عوارض طولانی‌ مدتی داشته باشد، بنابراین توجه کردن به آن و درمان مناسب و به هنگام برایش  ضروری است.در صورت بروز هرگونه علامت غیرعادی، فوراً باید به پزشک مراجعه شود.
- پیشگیری از ضربه به سر از طریق استفاده از کلاه ایمنی و رعایت نکات ایمنی در ورزش‌ها و فعالیت‌های روزمره بسیار مهم است.

🟢️ در صورت ضربه و آسیب به سر امکان دارد تا فرد دچار عدم هماهنگی و تعادل شود، بخشی از حافظه خود را از دست بدهد و یا بصورت کلی نیمی از کارایی مغز و اندام ها را از دست بدهد؛ تمام این موارد در صورتی اتفاق می افتد که ضربه به طور خفیف تا متوسط باشد.
❗️اما اگر این اصابت شدید باشد عواقب و آسیب های جدی تری را به همراه دارد؛ ضربه شدید به مغز می تواند باعث از دست دادن سطح هوشیاری و خطر تهدید و مرگ شود.
از شایع ترین علائمی که پس از ضربه به مغز در فرد به وجود می آید می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- از دست دادن هوشیاری
- حساسیت به صدا و نور
- سر درد و سرگیجه شدید
- دوبینی یا تاری دید
- لکنت گرفتن یا عدم توانایی و تمرکز
- استفراغ کردن یا حالت تهوع
- فراموشی و از دست دادن حافظه
- احساس گیجی و منگ بودن
- مشکل در به یادآوری خاطرات و حتی علت اتفاق و ضربه به سر
- بروز اختلال در حواس پنجگانه مثل خطای دید، از دست دادن حس بویایی یا اختلال در متوجه شدن مزه ها
- آسیب به جمجمه و تورم رگ های مغزی
- خونریزی مغزی
- رفتن به کما

خونریزی مغزی و سطح هوشیاری

باید بدانید که در صورت آسیب جدی، خونریزی زیاد و سطح فشار بالا در مغز، سطح هوشیاری فرد به سرعت پایین رفته و حتی امکان دارد تا شخص به کما برود.
حال چرا سطح هوشیاری در خونریزی مغزی کاهش می‌ یابد؟
- فشار داخل جمجمه: خونریزی باعث افزایش فشار داخل جمجمه می‌شود. این فشار می‌تواند به بافت‌های مغزی آسیب برساند و باعث کاهش سطح هوشیاری شود.
- آسیب مستقیم به بافت مغز: خونریزی می‌تواند به طور مستقیم به سلول‌های مغزی آسیب برساند و عملکرد آن‌ها را مختل کند.
- اختلال در جریان خون: خونریزی می‌تواند جریان خون به قسمت‌های مختلف مغز را مختل کند و باعث کاهش اکسیژن و مواد مغذی رسانی به سلول‌های مغزی شود.

عوامل موثر بر کاهش سطح هوشیاری

- محل خونریزی: خونریزی در برخی مناطق مغز می‌تواند بیشتر از بقیه باعث کاهش سطح هوشیاری شود.
- حجم خونریزی: حجم خونریزی بیشتر، آسیب بیشتری به مغز وارد می‌کند و احتمال کاهش سطح هوشیاری را افزایش می‌دهد.
- سرعت خونریزی: هرچه سریعتر باشد، بدتر است.

درمان خونریزی مغزی چقدر طول میکشد

ابتدا باید مجددا به این نکته اشاره کنیم که درمان خونریزی مغزی به فاکتورهای مختلفی مثل شدت ضربه یا خونریزی، محل خونریزی و… متفاوت است. عمل خونریزی مغزی امکان دارد تا ۱۲ ساعت یا حتی بیشتر طول بکشد. بنابراین این مورد کاملا بستگی به شرایط فرد و سرعت عمل جراح بستگی خواهد داشت.

در آخر
🧠️ خونریزی مغزی یک وضعیت تهدید کننده زندگی و اورژانسی است. نکته اینجاست که بلافاصله کمک بگیرید تا این وضعیت را قبل از اینکه باعث آسیب دائمی مغز یا مرگ شود، درمان کنید. بلافاصله پس از زمین خوردن یا آسیب سر و داشتن علائم سکته مغزی مانند سردرد ناگهانی و یا دردناک، بی‌حسی یا ضعف در یک طرف بدن و گیجی، فورا با اورژانس تماس بگیرید. نتیجه شما با تشخیص و درمان سریع، به دنبال توانبخشی در صورت لزوم، بهبود می‌یابد.
برگرفته از:my.clevelandclinic.org/