دکتر محمد حسین میربلوک

ناهنجاری شریانی وریدی مغز چیست و چه تهدیدی برای افراد به همراه دارد؟!
اتصال و گره خوردن رگ ها آن هم به صورت غیر نرمال در ناحیه مغز را avm مغزی یا ناهنجاری شریانی وریدی مغز می گویند؛ اگر این بیماری به موقع کنترل نگردد؛ می تواند باعث کاهش اکسیژن رسانی در بافت مغز، آسیب به آن و یا سکته شود.

avm چیست

⬅️ ناهنجاری شریانی وریدی مغز یا همان (AVM) مغزی، نوعی بیماری است که در آن رگ‌ های خونی (سیاهرگ و سرخرگ) مغز به طور غیر طبیعی درهم تنیده می شوند و هم گره می خورند. البته باید گفت که این بیماری می‌ تواند در هر نقطه از بدن ایجاد شود، اما به طور معمول در قسمت هایی از مغز و نخاع رشد می کند. خبر خوب این است که خوشبختانه به طور کلی،  AVM های مغزی نادر هستند.
علت دقیق این ناهنجاری های شریانی مغزی مشخص نیست. اکثر افرادی که مبتلا به این بیماری می باشند، در واقع با آن متولد می‌ شوند، اما خب این بیماری تنها برای بدو نمی باشد بنابراین می‌تواند بعدا نیز شکل بگیرند. 

⬅️ برخی از افراد مبتلا به AVM های مغزی علائمی مانند سردرد یا تشنج را تجربه می‌ کنند. ممکن است AVM مغزی پس از اسکن مغز برای یک مشکل سلامتی دیگر یافت شود. گاهی اوقات AVM مغزی پس از خونریزی رگ‌های خونی، که به عنوان خونریزی شناخته می‌شود، یافت می‌شود. پس از تشخیص، AVM مغزی را جراح مغز و اعصاب باید برای جلوگیری از عوارضی مانند آسیب مغزی یا سکته مغزی درمان کند.

علائم ناهنجاری شریانی وریدی مغز

⭕️ درباره علائم و نشانه های این ناهنجاری شریانی باید بگوییم که (AVM) مغزی امکان دارد تا زمانی که خونریزی نکند، هیچ علامتی از خود بروز ندهد. بنابراین در تقریبا نیمی از AVM های مغزی، خونریزی اولین علامت ناهنجاری می باشد.
اما برخی از افراد مبتلا به AVM های مغزی امکان دارد تا علائمی غیر از خونریزی را تجربه کنند، این علائم عبارتند از:
- تشنج
- سردرد یا درد در یک ناحیه از سر
- ضعف عضلانی یا بی حسی در یک قسمت از بدن
+ در ادامه برخی از افراد بسته به محل AVM، علائم جدی‌ تری را تجربه خواهند کرد، از جمله:
- سردرد بسیار شدید
- ضعف، بی حسی یا فلج
- از دست دادن بینایی
- مشکل در صحبت کردن
- تجربه حالت گیجی
- مشکل در راه رفتن

+ از علائم خونریزی مغزی چه می دانید؟

⭕️ توجه کنید که علائم AVM مغزی امکان دارد تا در هر سنی شروع شود؛ اما معمولاً بین 10 تا 40 سالگی ظاهر می‌ شود. نکته اینجاست که اگر AVM های مغزی به موقع درمان نشوند می‌ توانند با گذشت زمان به بافت مغز آسیب برسانند. اثرات ناهنجاری شریان ها به آرامی شروع شده و اغلب در اوایل بزرگسالی باعث ایجاد علائم می‌ شوند.
⭕️ با این حال، در میانسالی، AVM های مغزی معمولا پایدار می مانند و احتمال کمتری دارند که باعث ایجاد علائم شوند.

علت ناهنجاری شریانی وریدی مغز

همانطور که در ابتدای مقاله به آن اشاره شد؛ علت ناهنجاری شریانی وریدی (AVM) مغزی مشخص نیست. محققان معتقدند اکثر AVMهای مغزی از بدو تولد وجود دارند و در طول رشد و نمو نوزاد در رحم، تشکیل می‌ شوند. با این حال در مواقعی نیز تشکیل این ناهنجاری های مغزی نیز می‌تواندبعد از تولد نیز اتفاق بیفتد.

🟠️ AVM های مغزی در برخی از افرادی که دارای تلانژکتازی هموراژیک ارثی (HHT) هستند، دیده می‌شود. HHT نحوه تشکیل رگ‌ های خونی را در چندین ناحیه از بدن، از جمله مغز، تحت تاثیر قرار می‌ دهد.
به طور کلی، قلب خون غنی از اکسیژن را از طریق شریان‌ ها به مغز می‌ فرستد. کاری که شریان ها انجام می دهند این است که با عبور دادن خون از یک سری رگ‌ های خونی که باریک و باریک تر می شوند، جریان خون را کند می‌ کنند (کوچک‌ترین رگ‌ های خونی مویرگ نامیده می‌شوند). این روند به مویرگ‌ ها این امکان را می دهد تا به آرامی اکسیژن را از طریق دیواره‌ های نازک و متخلخل خود به بافت مغزی مجاور تحویل دهند.

🟠️ در انتها نیز خون تخلیه شده از اکسیژن به رگ‌ های خونی کوچک و سپس به وریدهای بزرگ‌ تر می‌ رود. وریدها خون را به قلب و ریه‌ ها برمی‌ گردانند تا اکسیژن بیشتری دریافت کنند.
اما نکته اینجا است که شریان‌ ها و وریدهای موجود در AVM فاقد این شبکه حمایتی از رگ‌ های خونی کوچک‌ تر و مویرگ‌ ها هستند. به همین علت، خون به سرعت و مستقیما از شریان‌ ها به وریدها جریان می‌ یابد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، بافت مغزی که در میان وجود دارد اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت نمی‌ کند و به طبع عملکرد طبیعی مغز را زیر سوال می برد و آن را مختل می کند.

عواملی که ریسک ناهنجاری شریان های مغزی را بالا می برند

☑️ هر کسی می‌تواند با ناهنجاری های شریان وریدی مغزی (AVM) متولد شود، اما این عوامل امکان دارد تا ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش دهند:
- مرد بودن: AVM های مغزی در مردان شایع‌ تر هستند.
- داشتن سابقه خانوادگی: به ندرت، AVM های مغزی در خانواده‌ها رخ می‌ دهند، اما مشخص نیست که آیا عامل خطر ژنتیکی خاصی وجود دارد یا خیر. همچنین ممکن است شرایط پزشکی دیگری را که خطر AVM های مغزی را افزایش می‌دهند، مانند تلانژکتازی هموراژیک ارثی (HHT)، به ارث ببرید.

عوارض ناهنجاری شریانی وریدی مغز

عوارض (AVM) مغزی عبارتند از:
1️⃣️ خونریزی در مغز: AVM مغزی فشار زیادی بر دیواره‌ های شریان‌ ها و وریدهای آسیب دیده وارد می‌ کند. این فشار باعث می‌شود شریان‌ها و وریدها نازک یا ضعیف شوند. این عامل احتمال دارد تا منجر به ترکیدن AVM و خونریزی در مغز شود.
⬅️ خطر خونریزی AVM مغزی بین 2 تا 3 درصد در سال است. خطر خونریزی ممکن است برای برخی از انواع AVM بالاتر باشد. این خطر همچنین به دنبال افرادی است که در گذشته تجربه خونریزی AVM های مغزی را داشته اند.

_ اگرچه مطالعات نشان نداده‌اند که بارداری خطر خونریزی را در افراد مبتلا به AVM مغزی افزایش می‌دهد، اما تحقیقات بیشتری لازم است.
⬅️ برخی از خونریزی‌ های مرتبط با AVM های مغزی تشخیص داده نمی‌شوند؛ زیرا هیچ علامت مشخصی از خود نشان نمیدهند. با این حال، خونریزی بالقوه خطرناک می‌ تواند رخ دهد. در کودکان و بزرگسالان جوانی که خونریزی مغزی را تجربه می‌کنند، AVM های مغزی اغلب علت بروز آن هستند.

4️⃣️ آسیب مغزی: گاهی اوقات به علت وجود این ناهنجاری ها؛ بدن امکان دارد از شریان‌ های بیشتری برای تامین خون در مغز استفاده کند. در نتیجه، برخی از AVM ها احتمال دارد تا بزرگ‌ تر شوند و باعث فشرده شدن و جابجایی قسمتی از مغز شوند. این امر می تواند از جریان آزاد مایعات محافظ در اطراف مغز جلوگیری کند. پس اگر مایع جمع شود، می‌تواند باعث فشار بافت مغز به سمت جمجمه شود.
+ همچنین نوعی از AVM مغزی وجود دارد که منجر به نوعی بدشکلی شریانی وریدی می شود؛ این عارضه نقص ورید گالن نام دارد، این موضوع عوارض جدی در نوزادان به همراه دارد. علائم آن هنگام تولد یا بلافاصله پس از تولد ظاهر می‌شو ند. این نوع AVM مغزی باعث تجمع مایع در مغز نوزاد شده و باعث تورم سر می‌ شوند. امکان دارد تا وریدهای متورم در پوست سر نیز دیده شوند و حتی تشنج رخ دهد. کودکان مبتلا به این نوع AVM مغزی متاسفانه می‌ توانند دچار عدم رشد و نارسایی قلبی احتقانی شوند.

ابتدا بگوییم که هدف اصلی درمان AVM، جلوگیری از خونریزی است که با نام دیگر هموراژی شناخته می شود. درمان همچنین می تواند به کنترل تشنج یا سایر علائم مغزی کمک کند.
توجه داشته باشید که درمان مناسب به سن، سلامتی و اندازه و محل ایجاد AVM در مغز بستگی دارد.
اگر فرد بخواهد علائم ناشی از avm مثل؛ سردرد، تشنج و… را کاهش دهد، با تجویز پزشک می تواند از درمان های دارویی بهره ببرد. اما اصلی ترین و رایج ترین راه درمان avm مغزی، جراحی می باشد. در ادامه سه روش جراحی برای درمان ناهنجاری شریانی وریدی مغز وجود دارد: 

جراحی برداشتن avm

در واقع این جراحی به عنوان عمل برداشت نیز شناخته می شود. اگر AVM مغز خونریزی کرده باشد یا در ناحیه ای باشد که به راحتی قابل دسترس باشد، امکان دارد تا این جراحی به فرد توصیه شود. در این روش، جراح بخشی از جمجمه را برمی دارد تا به AVM دسترسی پیدا کند.

 - در این روش با کمک نوعی میکروسکوپ پرقدرت، جراح AVM را با کلیپ های مخصوص بسته و آن را با دقت از بافت مغز و اطراف آن خارج می کند. سپس استخوان جمجمه را مجدداً متصل کرده و محل برش را در پوست سر می بندد.
- این جراحی معمولاً هنگامی انجام می شود که AVM را بتوان با خطر کم خونریزی یا عوارضی مانند تشنج برداشت.

+ پس در نتیجه AVM هایی که در مناطق عمیق مغز وجود دارند خطر عوارض آن ها بیشتر می باشد و امکان دارد تا درمان های دیگری به فرد توصیه شود.

مبولیزاسیون اندوواسکولار
- این جراحی جزو جدیدترین روش هاست و همچنین برای درمان ناهنجاری شریانی وریدی مغز بسیار محبوب است زیرا؛ روشی موثر و با عارضه ای کمتر از بقیه عمل ها می باشد. در این روش، کاتتری باریک و مخصوص در یکی از شریان ها، در پا یا مچ دست وارد بدن شده و به سمت مغز ارسال می شود. کاتتر با استفاده از قابلیت خود یعنی تصویربرداری به وسیله اشعه ایکس از طریق رگ های خونی به مغز منتقل می شود.

- در ادامه کاتتر در یکی از شریان هایی که AVM مغز را تغذیه می کند؛ قرار می گیرد و پس از آن جراح ماده آمبولیزاسیون تزریق می کند. این ماده می تواند ذرات کوچک، یک ماده چسب مانند، میکروکویل یا مواد دیگر باشد. ماده آمبولیزاسیون شریان را مسدود کرده و جریان خون به AVM را کاهش می دهد.

- آمبولیزاسیون اندوواسکولار نسبت به روش های سنتی دیگر تهاجمی نمی باشد. این روش می تواند خود به تنهایی صورت بگیرد و یا اغلب قبل از سایر درمان های جراحی برای بالاتر بردن ایمنی آن ها استفاده می گردد. این کار با هدف کاهش اندازه AVM مغز یا احتمال خونریزی انجام می شود. در ادامه به بقیه کاربردهای این روش اشاره می کنیم.

این درمان امکان دارد تا برای AVM های کوچک که برداشتن آنها با جراحی سنتی دشوار است، انجام شود. همچنین امکان دارد برای AVM هایی که باعث خونریزی خطرناک نشده اند نیز انجام شود.
گاهی اوقات جراح مغز و اعصاب بنا به شرایط فرد تصمیم می گیرد که AVM مغز را تحت نظر داشته باشد تا این که آن را درمان کند. این مورد در صورتی احتمال دارد به فرد توصیه شود که علائم کم یا هیچ علائمی نداشته باشد و یا اگر AVM بیمار در ناحیه ای از مغز باشد که درمان آن دشوار است. نظارت کامل شامل معاینات پزشکی روتین و منظم با تیم پزشکی است. منبع: mayoclinic.org